Bełchatów: 9 Maja zniknie z map? Gdzie powstanie ulica Pileckiego?

Za miesiąc swoją ulicę w Bełchatowie straci Wincenty Rzymowski, komunistyczny działacz, w minionej epoce określany mianem jednego ze współtwórców Polski Ludowej. Jego miejsce zajmie zasłużony dla Grocholic ks. Teodor Kwarto. Zmiana nazwy peryferyjnej uliczki w Grocholicach nie budzi większych emocji. Co innego ulica 9 Maja, jedna z głównych ulic w centrum miasta. Jej przemianowania na ul. Rotmistrza Pileckiego chce Stowarzyszenie Inicjatywa Patriotyczna „Razem”, byłego starosty bełchatowskiego Jarosława Brózdy.

Niewykluczone, że zmian na mapie Bełchatowa będzie więcej. 2 września weszła w życie tzw. ustawa dekomunizacyjna, która nakazuje samorządom likwidację nazewnictwa wielbiącego czasy PRL.

Bo to nie było wyzwolenie

Czym działaczom stowarzyszenia „Razem” podpadła ulica 9 Maja? Oczywiście symboliką, bo to data zakończenia II wojny światowej obchodzona w ZSRR i całym ówczesnym bloku sowieckim, do którego należała Polska. - To jest data symbolizująca zwycięstwo Armii Czerwonej nad Hitlerem, ale dla Polaków to nie było żadne zwycięstwo - mówi Jarosław Brózda. - Okupacja niemiecka została zastąpiona okupacją sowiecką.

W najbliższych dniach chce złożyć do urzędu wniosek o zmianę nazwy ulicy. Ma to związek z ustawą, która weszła w życie kilka tygodni temu.

Ustawa o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej nakazuje samorządom zmianę nazw, które symbolizują ustrój komunistyczny lub każdy inny ustrój totalitarny, mówi, że w ciągu roku mają zniknąć z polskich ulic, placów, mostów, czy instytucji nazwy w większości wprowadzone w okresie PRL, które z nim się jednoznacznie kojarzą. Jeśli samorządy tego nie zrobią, nazwy będą zmieniać wojewodowie.

Na ten zapis ustawy powołuje się właśnie Jarosław Brózda, bo data 9 Maja czczona była w PRL. Stowarzyszenie „Razem” podkreśla także, że w ubiegłym roku, Sejm poprzedniej kadencji zmienił datę oficjalnych obchodów zakończenia II wojny światowej z 9 na 8 maja. Zdaniem Brózdy to kolejny argument, że ta data nie ma już w Polsce umocowania prawnego do tego, aby czcić ją np. na mapach.

Mieszkańcy ul. 9 Maja wzruszają ramionami, choć trudno wśród nich znaleźć entuzjastów pomysłu. - Wszyscy przyzwyczailiśmy się do tej nazwy, po co ją zmieniać? - mówi Grażyna Stępczyk. - To tylko będzie kłopot dla listonoszów, bo nie będą mogli trafić - dodaje jej sąsiadka.

- Widać, że są w tym mieście ludzie, którzy mają za dużo wolnego czasu - mówi jedna z bełchatowianek, która przy 9 Maja prowadzi zakład fryzjerski. - Dla nas będzie to kłopot, ponieważ we wszystkich instytucjach, bankach, firmach, z którymi współpracujemy, będzie trzeba zmieniać adresy. Nie wspominając o wymianie pieczątek, wizytówek, czy ulotek - dodaje.

W myśl nowej ustawy nie trzeba będzie wymieniać dowodów osobistych, czy praw jazdy. Te, które zawierają adres zamieszkania dalej będą ważne, a zmiany w księgach wieczystych, pismach sądowych, czy administracyjnych będą zwolnione od opłat. Nie wszystkich to jednak przekonuje. - W dowodzie będę mieć adres, który nie istnieje, więc to będzie podtrzymywanie fikcji - mówi jedna z bełchatowianek. Przedsiębiorcy podkreślają, że za nowe pieczątki, czy ulotki reklamowe nikt im pieniędzy nie zwróci.

Czas nowych bohaterów

9 Maja w nazwie ulicy ma zastąpić Rotmistrz Pilecki. Przywracanie pamięci po tym, niewątpliwie bohaterskim oficerze, to od trzech lat jedna z głównych inicjatyw stowarzyszenia „Razem”, które organizuje w mieście Marsze Rotmistrza Pileckiego. - Szczerze mówiąc nie wiem, kto to był - odpowiada na pytanie o Witolda Pileckiego Tomasz Polkowski, mieszkaniec ul. 9 Maja.

- Jak nie jacyś święci, to nowi bohaterowie narodowi, szczerze mam już tego dość - mówi jedna bełchatowianek spacerująca ul. 9 Maja. - Mówienie, że mieszkańcy nie poniosą kosztów jest fikcją, ponieważ za wymianę dokumentów zapłaci samorząd, a więc my wszyscy podatnicy.

Jarosław Brózda podkreśla, że rotmistrz Pilecki był nie tylko bohaterem, ale też we wrześniu 1939 roku walczył niedaleko Bełchatowa. Tak jak generał Czyżewski, który w mieście jest godziwie upamiętniony, choć przecież stąd nie pochodził.

- Witold Pilecki walczył też w armii gen. Andersa, którego imieniem nazwane jest rondo, do którego dochodzi ta ulica - podkreśla Jarosław Brózda. - Z drugiej strony krzyżuje się ona z ul. Tadeusza Kościuszki, upamiętniającą wybitnego Polaka, naczelnika państwa. To stworzyłoby piękny ciąg komunikacyjny, związany z wybitnymi polskimi wojskowymi - dodaje.

Nie wszystkich mieszkańców taka argumentacja przekonuje. - Niech imieniem Pileckiego nazwą parking, przy muralu Żołnierzy Wyklętych, a nie całą ulicę - mówi jedna z mieszkanek. - Potrzebę zmiany nazwy ulicy to widzą, ale tego, że dziura jest w chodniku, w której można nogę złamać, to już nie - dodaje.

Z zamianą 9 Maja na Pileckiego może być jednak kłopot. Imieniem rotmistrza nową ulicę w Strefie Przemysłowej Czapliniecka chcą bowiem nazwać "Bełchatowianie dla Narodu", czyli członkowie lokalnego, prawicowego stowarzyszenia. W poniedziałek mają zamiar złożyć wniosek w magistracie. Czy zatem Pilecki zostanie patronem głównej ulicy w centrum, czy peryferyjnej w strefie przemysłowej, to się jeszcze okaże.

W Bełchatowie nie ma już wielu ulic upamiętniających bohaterów poprzedniej epoki. Większość zmieniono na początku lat 90. ubiegłego wieku lub w latach 2006-2010, kiedy orędownikiem zmian nazewnictwa ulic był radny Piotr Szczepankowski-Chełmoński. Wtedy też głośno było o zmianie ul. „Roli” Żymierskiego na Męczenników Katyńskich, której sprzeciwiali się mieszkańcy. Bezskutecznie, radni nową nazwę przyjęli.

Jednym z ostatnich bohaterów PRL, który ma swoją ulicę w mieście jest Wincenty Rzymowski. Jego imię nosi niewielka uliczka domków jednorodzinnych w Grocholicach. Kilka miesięcy temu wniosek o zmianę nazwy złożyło stowarzyszenie „Bełchatowianie dla Narodu”. Ostatnio podobny wniosek złożyło grocholickie stowarzyszenie na rzecz budowy pomnika księdza Teodora Kwarto. I właśnie nazwę ks. Kwarto, proboszcza grocholickiej parafii, który walczył z komuną, będzie miała wkrótce ulica Rzymowskiego. Jak mówi Elżbieta Rawicka-Radwańska, dyrektorka wydziału geodezji i architektury magistratu, uchwała w sprawie zmiany ulicy zostanie przygotowana na październikową sesję rady miejskiej. Magistrat czekał z tą zmianą kilka miesięcy, aby podciągnąć ją pod przepisy nowej ustawy dekomunizującej nazwy ulic.

Które ulice niepolityczne?
Na początku roku „Bełchatowianie dla Narodu” pod lupę wzięli też ulicę Kazimierza Jasińskiego. Był taki działacz komunistyczny, ale w Bełchatowie nazwę taką nadano w 2012 ulicy na cześć byłego wybitnego kolarza, olimpijczyka, który rozsławiał bełchatowski sport, a potem był wychowawcą wielu świetnych kolarzy. Tutaj zmiany więc nie będzie.

Ale w podobnej sytuacji do 9 Maja jest też ul. 19 Stycznia. Upamiętnia przecież wyzwolenie Bełchatowa przez Armię Czerwoną. Na temat tej ulicy Jarosław Brózda rozmawiać nie chce. Na pewno na razie wniosku o jej zmianę nie złoży, co nie oznacza, że w przyszłości on nie padnie.

Dla części prawicowych działaczy „niepolityczna” może być też ul. 1 Maja, czy ulica i osiedle Stefana Okrzei. Były starosta radzi, by ich jednak nie ruszać.

- Stefan Okrzeja był działaczem socjalistycznym, ale też bojownikiem o niepodległą Polskę, walczącym z zaborcą rosyjskim, a 1 Maja jest międzynarodowym Świętem Pracy, sięgającym jeszcze historii przedwojennej - podkreśla.